EŞREF MUSA/ETHEM EMRE ÖZCAN – Suriye‘nin güneyinde Hizbullah’ın kontrolündeki iller, Suriye kaynaklı uyuşturucu üretim ve dağıtımında ön plana çıkarken, uyuşturucu kaçakçılığının hedefindeki Arap ülkeleri Suriye yönetiminden uyuşturucuyla mücadelede işbirliği yapmasını istiyor.
Suriye’nin güney illerindeki uyuşturucu üretimi ve kaçakçılığı uluslararası alanda giderek daha fazla dikkatleri çekiyor.
ABD’nin Yabancı Varlıkları Kontrol Ofisi (OFAC), Suriye’yi çoğunlukla Lübnan üzerinden kaçakçılığı yapılan ve son derece bağımlılık yapan captagon üretiminde “küresel bir lider” olarak nitelerken, İngiltere Dışişleri Bakanlığı da dünya genelinde üretilen captagon maddesinin yüzde 80’inin Suriye’de üretildiğini ve Şam yönetimine büyük maddi destek sağladığını vurguluyor.
ABD yönetimi, captagonun üretimi ve ülke dışına çıkarılmasında rol oynadıkları gerekçesiyle aralarında Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esed’in iki kuzeninin de bulunduğu 6 kişiyi 28 Mart 2023’te yaptırım listesine aldı. Listede, Beşşar Esed’in kuzenlerinden Samer Kamal Esed, Wassim Badi Esed’in yanı sıra Suriyeli iş insanı ve Esed’in kardeşi Maher Esed’in yakın arkadaşı olan Khalid Qaddour da yer aldı.
Son olarak Suriye’nin Ürdün sınırında uyuşturucu üretiminin yapıldığı bazı noktalara 8 Mayıs’ta ilk kez hava saldırısı düzenlenmesi ve bunun Amman yönetiminin uyarısı olarak yorumlanması konuyu gündeme yerleştirdi.
Üretimin üslenmesi
Suriye yönetiminin Rusya ve İran’ın desteğiyle 2018’de ülkenin güneyini tamamen kontrolüne almasının ardından Ürdün sınırındaki topraklar uyuşturucu üretimi ve kaçakçılığının adresi olarak gösterilmeye başlandı.
AA’ya bilgi veren yerel kaynaklara göre, söz konusu bölgelerde uyuşturucu imalatı ve kaçakçılığında bazı ordu birlikleri ile güvenlik güçlerinin yanı sıra Lübnan Hizbullahı irtibatlı kişiler yer alıyor.
Dera, Süveyda ile Şam kırsalında 3’ü büyük imalathane olmak üzere yaklaşık 10 captagon üretim tesisi ve onlarca depo bulunuyor.
Dera’nın batısında Harab Şahım köyündeki tesis ülkenin güneyindeki en büyük üretim tesislerinden biri. Bu köydeki tesislerin sorumlusu Meri el-Remsan, 8 Nisan’da Ürdün’e ait olduğu tahmin edilen savaş uçaklarınca hedef alınmıştı.
Yine Dera’nın Neva ilçesi ile Süveyda’nın Lecat köyünde de uyuşturucu imalatı yapan tesisler bulunuyor. Bu tesisler, Suriye yönetiminin askeri istihbaratı ile Lübnan Hizbullahı’yla doğrudan bağlantılı kişiler tarafından işletiliyor.
Örneğin, Neva tesisi sorumlusu Hizbullah bağlantılı İmad Hamdan iken Lecat’taki tesisin sorumlusu Hizbullah mensubu Hüseyin Rüveydan olarak biliniyor.
Kara ve deniz yollarıyla ülke dışına çıkarılıyor
Üretilen uyuşturucunun ülke dışına çıkartılmasında ordu birliklerinden 4. Fırka, Hava İstihbaratı, Cumhuriyet Muhafızları ile Askeri İstihbarat birimleri ön plana çıkıyor.
Sevkiyat güzergahlarında karadan Ürdün ve Irak sınırı kapıları ile denetimsiz noktalar kullanılırken, uyuşturucu Lazkiye ve Tartus limanları üzerinden dünyaya pazarlanıyor.
Limanlardan yapılan çıkışlar Beşşar Esed’in kuzenlerinden Samir Esed tarafından kontrol ediliyor.
Üretilen captagonun bir miktarı da yerel ağlarla ülke içindeki bağımlılara dağıtılıyor.
Kıbrıs Rum kesimindeki Operasyonel Analiz ve Araştırma Merkezinin (COAR) yayımladığı “Suriye Ekonomisi Savaş Halinde” başlıklı çalışmada, Suriye’de captagon bağımlılık yaşının savaş öncesinde 30’un üzerinde iken şu an 11-14 yaşına düştüğü belirtiliyor.
Ürdün askeri tedbirleri devreye sokuyor
Ürdün ordusu, Suriye sınırından uyuşturucu sokmaya çalışan gruplarla sık sık çatışıyor. Ürdünlü yetkililer, uzun süredir Suriye tarafından kaçakçılığa karşı yeterli önlemler alınmasını talep ediyor.
Ürdün Dışişleri Bakanı Eymen es-Safadi’nin 6 Mayıs’ta, Suriye’den uyuşturucu kaçakçılığının önünün alınmaması halinde “Suriye topraklarında askeri operasyon dahil gerekli tedbirleri alacakları” uyarısından iki gün sonra, sınırdaki Suriye topraklarına hava saldırısı düzenlendi.
Suriye kaynaklı uyuşturucu kaçakçılığı, Ürdün’ün başkenti Amman’da 1 Mayıs’ta Ürdün, Suudi Arabistan, Irak, Mısır ve Suriye dışişleri bakanlarının katılımıyla gerçekleştirilen toplantının ana gündemlerinden biri oldu.
Toplantıda Şam yönetimi, Ürdün ve Irak’ın, Suriye’deki uyuşturucu kaynaklarını belirleyecek siyasi ve güvenlik ekiplerini bir ay içinde oluşturacağı açıklandı.
Ürdün’e kaçırılan captagonun sonraki rotası Suudi Arabistan oluyor
Suriye sınırından Ürdün topraklarına sokulan captagonların bir sonraki durağı genellikle Suudi Arabistan oluyor.
Ürdün’deki kaçakçılar portakal, domates, hurma hamuru, nar ve yedek parçalar gibi nesneler içerisine yerleştirilen uyuşturucu haplarını, el-Hadise kara gümrüğü ile el-Batha ve Cidde Deniz limanı üzerinden Suudi Arabistan’a sokmaya çalışıyor.
Suudi Arabistanlı yetkililer, Aralık 2022’de Ürdün’ün Hadise Gümrük kapısından 2,9 milyon captagon ve 6 Mayıs’ta 1 milyon 250 binden fazla uyuşturucu hap ele geçirildiğini duyurdu.
